خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
احکام اعتکاف
با توجه به اهمیت اعتکاف، لازم است معتکفین به احکام آن نیز آگاهی داشته باشند لذا در اینجا به گزیده ای از احکام اعتکاف می پردازیم.
شرایط اعتکاف
پرسش ۱٫ شرایط صحت اعتکاف چیست؟
۱٫ معتکف عاقل باشد.
۲٫ با قصد قربت باشد.
۳٫ اعتکاف حداقل سه روز متوالى باشد.
۴٫ از مسجد بدون عذر خارج نشود.
۵٫ در یکى از مساجد چهارگانه و یا مسجد جامع شهر باشد. (مساجد چهار گانه عبارت است از: مسجد الحرام، مسجد نبوى (مدینه)، مسجد کوفه و مسجد بصره)
۶٫ اگر اعتکاف با حق شوهر منافات داشت، با اجازه او باشد.
۷٫ اگر اعتکاف باعث اذیت و آزار پدر و مادر شود، با اجازه آن دو باشد.
محرمات اعتکاف
پرسش ۲٫ محرمات اعتکاف کدام است؟
محرمات اعتکاف عبارت است از:
۱٫ نزدیکى با همسر،
۲٫ ملاعبه با همسر (بنابر احتیاط واجب).
۲٫ خرید و فروش غیر ضرورى،
۳٫ استمنا (بنابر احتیاط واجب)،
۴٫ بوییدن عطر و گیاهان خوشبو به قصد لذت بردن،
۵٫ مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل.
مبطلات اعتکاف
پرسش ۳٫ انجام دادن چه کارهایى، اعتکاف را باطل مى کند؟
آیات عظام امام، خامنه اى و فاضل: هر کارى که مبطل روزه است و نیز تماس و آمیزش (هرچند در شب باشد)، اعتکاف را باطل مى سازد و بنابر احتیاط واجب، انجام دادن سایر محرمات اعتکاف نیز مبطل اعتکاف است. (امام و فاضل، تعلیقات على العروه، ج ۲، احکام الاعتکاف م ۳ و دفتر: خامنه اى)
آیات عظام بهجت و صافى: هر کارى که مبطل روزه است و نیز آمیزش (هرچند در شب باشد) اعتکاف را باطل مى سازد و بنابر احتیاط واجب، انجام دادن محرمات اعتکاف نیز مبطل اعتکاف است. (صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۲۳ و بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۲۱۰)
آیه اللَّه تبریزى: هر کارى که مبطل روزه است، اعتکاف را نیز باطل مى سازد؛ ولى انجام دادن محرمات اعتکاف – به جز آمیزش – مبطل اعتکاف نیست. (تبریزى، منهاج الصالحین، الاعتکاف، م ۱۰۸۰)
آیات عظام سیستانى، مکارم، نورى و وحید: انجام دادن محرمات اعتکاف و هر کارى که مبطل روزه است، اعتکاف را باطل مى سازد.(نورى و مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۲، احکام الاعتکاف م ۳ ؛ سیستانى و وحید، منهاج الصالحین الاعتکاف، م ۱۰۸۰ و دفتر: خامنه اى)
اقسام اعتکاف
پرسش ۴٫ اعتکاف واجب است یا مستحب؟
همه مراجع: اعتکاف در اصل، یک عمل مستحبى است؛ ولى ممکن است به سببى – مانند نذر، عهد یا قسم – واجب شود. به عنوان مثال انسان نذر مى کند یا با خداى خود عهد مى بندد که اگر در فلان کار، موفق شد، یا از فلان بیمارى شفا پیدا کرد، چند روز در مسجد معتکف شود.(العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف)
زمان اعتکاف
پرسش ۵٫ آیا در هر زمان که بخواهیم مى توانیم، معتکف شویم یا زمان خاص دارد؟
همه مراجع: در هر زمان که روزه صحیح باشد، اعتکاف نیز صحیح است. اعتکاف زمان خاصى ندارد؛ ولى بهترین زمان براى انجام آن، ماه مبارک رمضان به ویژه دهه آخر آن است.(العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف)
شروع اعتکاف
پرسش ۶٫ آیا روزه هاى قضا که بر عهده داریم، مى توانیم در اعتکاف بگیریم؟
همه مراجع: آرى، جایز است.(العروه الوثقى، کتاب الاعتکاف، م ۴)
اجازه پدر
پرسش ۷ . آیا اعتکاف فرزند بدون اجازه پدر صحیح است یا خیر؟
همه مراجع: اگر باعث اذیت و آزار والدین نباشد، نیاز به اجازه نیست و اعتکاف صحیح است.(امام، نورى، فاضل، مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۱، احکام الاعتکاف، م ۹؛ بهجت، وسیله النجاهج ۱، ۱۲۱۱؛ صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۲۶؛ تبریزى و وحید، سیستانى، منهاج الصالحین، م ۱۰۷۲ و دفتر: خامنه اى)
اجازه شوهر
پرسش ۸ . آیا زن براى رفتن به اعتکاف، نیاز به اجازه شوهر دارد و اگر بدون اجازه برود، آیا اعتکافش صحیح است؟
امام: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود بنابر احتیاط واجب اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است. (امام، تحریر الوسیله، ج ۱ ، مشروط الاعتکاف، السادس و استفتاءات، ج ۳، حقوق زوجیت، س ۱۶)
آیات عظام فاضل و وحید: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است. (وحید، منهاج الصالحین، ج ۲، م ۱۰۶۹، الخامس و توضیح المسائل، م ۲۴۷۶ و فاضل، تعلیقات على العروه ج ۲، شرائط الاعتکاف، السابع)
آیات عظام بهجت و تبریزى: زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد – چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود – اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، بنابر احتیاط واجب باطل است. (بهجت، توضیح المسائل، متفرقه، م ۱۸ و وسیلهالنجاه، ج ۱، م ۱۱۹۳ و تبریزى، منهاج الصالحین، ج ۱، م ۱۰۶۹)
آیات عظام سیستانى و صافى: زن باید با اجازه شوهرش از منزل بیرون رود و اگر اجازه ندهد، اعتکافش باطل است (هر چند باعث تضییع حق زناشویى او نشود). (صافى، عروهالعباد، ج ۱، شروط الاعتکاف، م ۱۴۰۲، السادس و توضیح المسائل، م ۲۴۲۱، و سیستانى، تعلیقات على العروه، شرائط الاعتکاف، السابع)
آیه اللَّه مکارم: بنابر احتیاط واجب، زن باید با اجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود بنابر احتیاط واجب اعتکافش باطل است. (مکارم، تعلیقات على العروه، شرائط الاعتکاف، السابع و استفتاءات، ج ۲، س ۹۶۳)
آیه اللَّه نورى: زن باید بااجازه شوهرش به اعتکاف برود و اگر اجازه ندهد چنانچه باعث تضییع حق (زناشویى) او شود اعتکافش باطل است و اگر با حق او منافات نداشته باشد، اعتکافش صحیح است، مگر آنکه روزه او در اعتکاف مستحبى باشد. (نورى، تعلیقات على العروه، شرائط الاعتکاف، السابع و توضیح المسائل، م ۲۴۰۸)
مکان اعتکاف
مسجد جامع
پرسش ۹ . منظور از مسجد جامع چیست؟
همه مراجع: مسجد جامع مسجدى است که اقشار مختلف مردم، در آن شرکت مى کنند و اختصاص به محله یا صنف خاصى ندارد. (مکارم، استفتاءات، ج ۲، س ۴۵۶؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۱، س ۶۱۷ و تبریزى، منهاج الصالحین، الاعتکاف، الرابع. و دفتر: همه)
مسجد دانشگاه
پرسش ۱۰٫ با توجّه به اینکه اعتکاف باید در مسجد جامع شهر باشد، آیا جایز است در مسجد دانشگاه اعتکاف را به قصد رجا انجام داد؟
همه مراجع (به جز خامنه اى و امام): اعتکاف در مسجد دانشگاه صحیح نیست. (دفتر: همه)
امام: اعتکاف باید در مساجد چهارگانه باشد و بنابر احتیاط واجب در مساجد جامع، باید به قصد رجا انجام گیرد و در غیر مساجد جامع صحیح نیست. (امام، تحریر الوسیله، ج ۱، شروط الاعتکاف، الخامس)
آیه اللَّه خامنه اى: به قصد رجا اشکال ندارد. (دفتر: خامنه اى)
تبصره. مساجد اربعه عبارتند از: مسجد الحرام، مسجد النبى، مسجد کوفه و مسجد بصره.
پرسش ۱۱٫ با توجه به اینکه مراجع تقلید، اعتکاف را تنها در مساجد جامع جایز مى دانند؛ آیا دانشجویان مى توانند نذر کنند که سه روز در مسجد دانشگاه اجتماع کنند و در این مدت به طور معمول به نماز و روزه و عبادت و اجراى برنامه هاى دینى بپردازند؟
همه مراجع: آرى، نذر فوق صحیح است و از ثواب عبادت و دعا بهره مند مى شوند؛ ولى این امر اعتکاف محسوب نمى شود. (دفتر: همه)
تبصره. متعلق نذر به هر صورت که نیت شود، باید طبق آن عمل شود. بنابر این در کم و زیاد کردن روزهاى عبادت و یا ساعات حضور مى توان تغییر داد.
تلفن در اعتکاف
پرسش ۱۲ . گفت وگو با تلفن همراه در مسجد، در موارد غیرضرورى و مکرر، چه صورت دارد؟
همه مراجع: اشکال ندارد. (دفتر: همه.)
درس و اعتکاف
پرسش ۱۳٫ آیا جایز است در اعتکاف، دروس خود را مباحثه کرد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: درس خواندن، حل مسائل و مباحثه – به ویژه در امور دینى – بسیار کار پسندیده اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است و بنابر احتیاط واجب اعتکاف را نیز باطل مى سازد. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است. (امام و فاضل، تعلیقات على العروه، ج ۲، احکام الاعتکاف م ۳ ؛ صافى، هدایهالعباد، ج ۱، م ۱۴۲۱ و ۱۴۲۳ و بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۲۰۸ و ۱۲۱۰)
آیه اللَّه تبریزى: مباحثه به ویژه در امور دینى بسیار کار پسندیده اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است؛ ولى اعتکاف را باطل نمى سازد. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است. (منهاج الصالحین، الاعتکاف، م ۱۰۸۰)
آیات عظام سیستانى، مکارم، نورى و وحید: مباحثه به ویژه در امور دینى بسیار کار پسندیده اى است؛ ولى اگر مباحثه و مجادله به منظور غلبه بر دیگرى و اظهار فضل باشد، حرام است و اعتکاف را نیز باطل مى سازد. معیار تشخیص آن، قصد و نیت شخص است. (نورى و مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۲، احکام الاعتکاف م ۳ و سیستانى و وحید، منهاج الصالحین الاعتکاف، م ۱۰۸۰)
قطع اعتکاف
پرسش ۱۴ . آیا قطع اعتکاف گناه دارد؟
همه مراجع: اگر اعتکاف واجب باشد و یا دو روز اعتکاف مستحبى را گذرانده باشد و بخواهد اعتکاف را به هم بزند، معصیت کرده است. (العروه الوثقى، شرائط الاعتکاف، م ۳۹)
پرسش ۱۵٫ آیا معتکف مى تواند به هنگام نیت اعتکاف، شرط کند که هر زمان خواست (هر چند بدون عذر)، از اعتکاف خارج شود؟
امام: مى تواند شرط کند که اگر عذر عرفى یا شرعى برایش پیدا شد، بتواند از اعتکاف خارج شود؛ ولى بدون عذر جایز نیست. (امام، تعلیقات على العروه، الاعتکاف، م ۴۰)
آیات عظام بهجت، صافى، فاضل و نورى: آرى، چنین شرطى جایز است و اگر شرط کرد – هر زمان که خواست – مى تواند از اعتکاف خارج شود. (نورى، فاضل، تعلیقات على العروه، الاعتکاف، م ۴۰ ؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، م ۱۲۰۷ ؛ تبریزى، منهاج الصالحین، الاعتکاف، م ۱۰۷۴؛ صافى، هدایهالعباد، ج ۱، م ۱۴۱۶)
آیات عظام سیستانى، مکارم و وحید: مى تواند شرط کند که اگر عذر عرفى یا شرعى برایش پیدا شد، بتواند از اعتکاف را خارج شود؛ ولى بدون عذر بنابر احتیاط واجب، جایز نیست. (سیستانى وحید، منهاج الصالحین، الاعتکاف، م ۱۰۷۴)
خروج از مسجد
پرسش ۱۶٫ در چه مواردى مى توان از مسجد خارج شد؟
همه مراجع: خارج شدن از مسجد جایز نیست؛ مگر به جهت ضرورت عقلى ، عرفى و شرعى؛ مانند: مراجعه به پزشک در موارد اضطرار، رفتن به دستشویى (ضرورت عقلى)، عیادت بیمار، تشییع جنازه مرده (ضرورت عرفى)، غسل و وضوى واجب (ضرورت شرعى). (امام، نورى، مکارم و فاضل، تعلیقات على العروه، ج ۱ الاعتکاف، م ۳۰؛ صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۱۲؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، ۱۲۰۳؛ تبریزى، وحید و سیستانى، منهاج الصالحین، الاعتکاف، السادس؛ دفتر: خامنه اى)
پرسش ۱۷٫ خارج شدن معتکف از مسجد براى گرفتن وضو و غسل مستحبى چه حکمى دارد؟
آیات عظام امام، بهجت، خامنه اى، صافى و فاضل: اشکال ندارد. (امام، فاضل، تعلیقات على العروه، ج ۱ الاعتکاف، م ۳۰؛ صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۱۲؛ بهجت، وسیله النجاه، ج ۱، ۱۲۰۳ دفتر: خامنه اى)
آیات عظام تبریزى، سیستانى، مکارم، نورى و وحید: بنابر احتیاط واجب جایز نیست. (نورى و مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۱ الاعتکاف، م ۳۰؛ تبریزى، وحید و سیستانى، منهاج الصالحین، الاعتکاف، السادس)
اعتکاف و کلاس درس
پرسش ۱۸٫ آیا در ایام اعتکاف، رفتن به کلاس و شرکت در درس ها جایز است؟
همه مراجع: خروج از مسجد و شرکت در کلاس هاى درسى، اشکال دارد. (نورى، استفتاءات، ج ۲، س ۲۷۶؛ سیستانى، سایت، اعتکاف؛ صافى، جامع الاحکام، ج ۱، س ۵۱۵؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۲، س ۴۶۲ و دفتر: امام، خامنه اى، مکارم، تبریزى، وحید و بهجت)
نیابت در اعتکاف
پرسش ۱۹٫ آیا نیابت اعتکاف از طرف عده اى از اموات صحیح است؟
همه مراجع: خیر، به نیابت از چند نفر مرده صحیح نیست؛ ولى مى تواند ثواب آن را به روح آنان هدیه کند. (العروه الوثقى، ج ۲، الاعتکاف، م ۳)
پرسش ۲۰٫ کسى که نذر کرده ایام البیض (روزهاى سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب را اعتکاف کند، چنانچه در این ایام بیمار شود، تکلیف چیست؟
همه مراجع: اگر نذرش به سال خاصى تعیین شده – چنانچه به واسطه بیمارى نتواند روزه بگیرد یا در اعتکاف شرکت کند – تکلیف از او ساقط است و کفاره هم ندارد؛ ولى اگر براى نذرش سال تعیین نشده، مى تواند در سال هاى بعد اعتکاف کند. (تبریزى، استفتاءات، س ۱۷۲۹؛ امام، تحریر الوسیله، ج ۲، النذر، م ۲۴؛ صافى، هدایه العباد، ج ۲، النذر، م ۲۴؛ سیستانى، توضیح المسائل مراجع، م ۲۶۴۷ ؛ خامنه اى، استفتاء، س ۱۰۷۴ و دفتر: فاضل، نورى، مکارم، وحید، بهجت)
افطارى معتکف
پرسش ۲۱٫ استفاده از افطارى و سحرى معتکفان، براى دیگران چه حکمى دارد؟
همه مراجع: بدون اجازه دهندگان، جایز نیست. (دفتر: همه)
اعتکاف و غسل
پرسش ۲۲٫ اگر محتلم شویم، غسل را در داخل مسجد انجام دهیم؟
همه مراجع (به جز صافى): اگر معتکف محتلم شود و غسل کردن در مسجد به جهت توقف یا نجس کردن مسجد ممکن نباشد، واجب است از مسجد خارج شود. (امام، نورى، فاضل، مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۱، الاعتکاف، الثامن؛ بهجت، وسیله النجاه ج ۱، ۱۲۰۴؛ تبریزى، وحید و سیستانى، منهاج الصالحین، م ۱۰۷۳ و دفتر: خامنه اى)
آیه اللَّه صافى: آرى، باید از مسجد خارج شود، هر چند غسل در مسجد باعث مکث یا نجس کردن مسجد نشود. (صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۰۳)
قضاى اعتکاف
پرسش ۲۳٫ چنانچه اعتکاف مستحبى را به جهتى به هم بزند، آیا قضاى آن واجب مى شود؟
همه مراجع (به جز تبریزى، سیستانى و وحید): اگر بعد از روز دوم باطل کند، باید قضاى آن را به جا آورد. (امام، نورى، فاضل، مکارم، تعلیقات على العروه، ج ۱، احکام الاعتکاف، م ۵؛ بهجت، وسیله النجاهج ۱، ۱۲۱۰؛ صافى، هدایه العباد، ج ۱، م ۱۴۲۴؛ دفتر: خامنه اى)
آیات عظام تبریزى، وحید و سیستانى: اگر بعد از روز دوم باطل کند، بنابر احتیاط واجب باید قضاى آن را به جا آورد و اگر پیش از آن باشد، چیزى بر عهده او نیست. (تبریزى، سیستانى و وحید، منهاج الصالحین، م ۱۰۸۲)
تبصره. قضاى اعتکاف مانند اصل اعتکاف است. بنابراین باید شرایط آن را رعایت کند و حداقل سه روز متوالى روزه بگیرد.
نویسنده : سایت احکام و فلسفه احکام از مجموعه سایت های پرسمان دانشجویی
http://ahkam.porsemani.ir
نظرات شما عزیزان:
